تشخیص و تعیین مقدار برخی از ترکیبات شیمیایی عصاره آویشن دنایی و آویشن برگ باریک (thymus daenensis and thymus lancifolius) به روش کروماتوگرافی لایه نازک با عملکرد بالا و بررسی اسانس آنها به روش کروماتوگرافی گازی

آویشن (thymus) یکی از قدیمی¬ترین گیاهان دارویی و ادویه¬ای است. آویشن گیاهی از خانواده نعناعیان (lamiaceae) است. نام علمی آن از واژه یونانی thuo به معنی عطر گرفته شده است. آویشن دارای اثرات ضد قارچی و ضد باکتریایی قوی است و این خاصیت به دلیل وجود تیمول و کارواکرول در اسانس این گیاه است .مشخص شده است که اسانس آویشن دارای اثرات ضد اسپاسم، ضد سرفه، خلط آور، ضد نفخ، ضد روماتیسم، ضد سیاتیک و ضدعفونی¬کننده قوی است. آویشن دنایی گیاهی بومی ایران می¬باشد که زیستگاه آن فارس، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویر احمد می¬باشد. از دیرباز در مناطق غربی ایران از سر شاخه¬های گل¬دار آویشن دنایی به صورت گسترده جهت مصارف غذایی و دارویی استفاده می¬شده است. در این پژوهش دو نمونه از آویشن دنایی و یک نمونه از آویشن لانسیفولیا از مناطق فارس و کهگیلویه و بویر احمد جمع¬آوری و عصاره و اسانس آن مورد مطالعه قرار گرفت. عصاره گیاهان ذکر شده به روش کروماتوگرافی لایه نازک با عملکرد بالا (hptlc) مورد بررسی قرار گرفت و نتیجه به دست آمده حضور رزمارینیک اسید، کافئیک اسید را در هر سه نمونه و حضور کلروژنیک اسید را در نمونه یک و دو اعلام نمود و مقادیر رزمارینیک اسید و کافئیک اسید هر سه نمونه اندازه¬گیری شد. مقادیر رزمارینیک اسید اندازه¬گیری شده برای آویشن i برابر با 0/10±10/49 برای آویشن ii برابر با 0/18±7/86 و برای آویشن iii برابر با 0/02±0/46میلی¬گرم در هر گرم گیاه خشک گزارش شد. مقادیر کافئیک اسید اندازه¬گیری شده برای آویشن i برابر با 0/015±0/78برای آویشن ii برابر با 0/006±0/12 و برای آویشن iii برابر با 0/006±0/27 میلی¬گرم در هر گرم گیاه خشک گزارش شد. اسانس نمونه¬های ii و iii به روش تقطیر با آب و با کروماتوگرافی گازی و جرم سنجی (gc, gc-ms) مورد بررسی قرار گرفتند. با مطالعه حاصل از اسانس دو نمونه از گیاهان ترکیبات عمده در آویشن دنایی ii تیمول(39/91%) و کارواکرول(29/93%) و در نمونه آویشن iii، برگ باریک، کارواکرول(25/55%)، تیمول(20/79%) و لینالول(16/18%) گزارش شد. مقدار عمده لینالول در آویشن iii بررسی بیشتری از نمونه¬های این گونه را می¬طلبد